Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης (Δ. Δ.)
Permanent URI for this collection
Browse by
Recent Submissions
Item Embargo Καλλιτεχνικές πρακτικές στον δημόσιο χώρο της Αθήνας: Η περίπτωση του μη αδειοδοτημένου γράφιτι (1985-2020)Παπανικολάου, Μαρία (Διδακτορική διατριβή, 2022)Στις 6 Μαΐου 2017 και ενώ επέστρεφα αργά το βράδυ από δείπνο στο Χάρλεμ προς το κέντρο του Μανχάταν παρατήρησα πως η διπλανή μου στο μετρό προσπάθησε να μοιραστεί τη δυσαρέσκειά της για την πολύβουη αμαξοστοιχία. Χαμογέλασα και έγνεψα συγκαταβατικά καθώς εξαιτίας του θορύβου μετά βίας διέκρινα τις λέξεις «θόρυβος» και «ανυπόφορος». «Αυτά τα τρένα είναι πολύ παλιά», συνέχισε η συνεπιβάτης. «Τα θυμάμαι από τότε που ήμουν παιδί και είναι ακόμη τα ίδια. Τότε, τη δεκαετία του ’70 ήταν γεμάτα γκραφίτι. Μπορεί να τα καθάρισαν, αλλά είναι ακριβώς τα ίδια». Μόλις την ενημέρωσα ότι ο λόγος για τον οποίο βρίσκομαι στην Αμερική είναι το γκραφίτι ξεκίνησε μια εύθυμη συζήτηση, στην οποία άρχισαν να συμμετέχουν και άλλοι συνεπιβάτες οι οποίοι προσέθεσαν τις μνήμες τους και τις εμπειρίες τους με χιούμορ, νοσταλγία και μια ζωηρή διάθεση να παρέχουν πληροφορίες βοηθητικές για το ερευνητικό μου εγχείρημα. Υπέθεσα ότι η συζήτηση αυτή θα ήταν ιδιαίτερα έντονη 50 χρόνια πριν, όταν τα τρένα έφεραν ακόμη την ιδιαίτερη αυτή «πατίνα», η οποία για κάποιους επιβάτες παραμόρφωνε το τοπίο και «κούραζε» την καθημερινότητά τους, και για άλλους ζωντάνευε την Νέα Υόρκη και εξωράιζε τις ταλαιπωρημένες γειτονιές μέσα από τις οποίες διέρχονταν τα πολύχρωμα τρένα. Η εμπειρία μου εξάλλου στην ελληνική μητρόπολη τα τελευταία χρόνια έχει αποδείξει ότι στην Αθήνα του σήμερα - η οποία μοιάζει αρκετά με την Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’70 ως προς την πυκνότητα των γκραφίτι - οι συζητήσεις, τα σχόλια και οι παρατηρήσεις σχετικά με το γκραφίτι καταλήγουν συχνά σε ηχηρές λογομαχίες. Όταν περπατώ στην Αθήνα και φωτογραφίζω τα γκραφίτι, κάποιοι περαστικοί, ή επιβάτες στο μετρό αλλά και ιδιοκτήτες των τοίχων που κοιτώ, με ρωτούν τον λόγο για τον οποίο τα φωτογραφίζω. Ξεκινούν έτσι συζητήσεις οι οποίες πέρα από το γεγονός ότι έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, έχουν εμπλουτίσει την παρούσα έρευνα με στοιχεία τα οποία δεν θα μπορούσαν να είχαν προκύψει από άλλη πηγή. Η άποψη των ανθρώπων αυτών είναι εξάλλου πολύ σημαντική αν σκεφτεί κανείς ότι είναι οι τελικοί αποδέκτες της μορφής αυτής έκφρασης στον δημόσιο χώρο. Για τον λόγο αυτό θα ήθελα καταρχάς να ευχαριστήσω στην παρούσα όλους όσοι συνέβαλαν στις ανεπίσημες αυτές συζητήσεις που τόσο πολύ ενίσχυσαν την έρευνα τούτη. Πέρα από τους περαστικούς και τους κατοίκους της Αθήνας και της Νέας Υόρκης, όπου μελέτησα το μη-αδειοδοτημένο γκραφίτι, η έρευνα αυτή δεν θα μπορούσε να προχωρήσει χωρίς τις μακροσκελείς συζητήσεις με όλους τους δημιουργούς γκραφίτι και την εμπιστοσύνη τους. Όπως υποσχέθηκα, τα ονόματα (όσων μου το ζήτησαν) δεν θα αναφερθούν, αλλά παρόλα αυτά οφείλω να επισημάνω ότι η έρευνα δεν θα είχε ολοκληρωθεί δίχως τη πολύτιμη συμβολή τους.Item Embargo Les structures des mathématiques contemporaines en tant que génératrices d’expérience esthétiqueΜπαρδάκος, Ιωάννης (Διδακτορική διατριβή, 2023-10-20)Αυτή η διδακτορική έρευνα εξερευνά τη διασταύρωση μεταξύ των μαθηματικών και της τέχνης, που βασίζεται στο φιλοσοφικό πλαίσιο της τεχνοητικής, έναν τομέα που συνθέτει την τεχνολογία και τη συνείδηση, ξεπερνώντας τα συμβατικά όρια της τέχνης των νέων μέσων. Εστιάζοντας στην κοινή περιοχή μεταξύ της τεχνοητικής και των μαθηματικών, η μελέτη αυτή προσπαθεί να αποκαλύψει συσχετίσεις εντός δομών, εννοιών και συστημάτων, αντλώντας έμπνευση από την Κυβερνητική για τη δημιουργία νέων μοντέλων και την εξέταση των υπαρχόντων. Αποκλίνοντας από τις συνήθεις διεπιστημονικές έρευνες, αυτή η έρευνα μετατοπίζει την έμφασή της από τις αναπαραστατικές δομές των μαθηματικών αντικειμένων στις αφηρημένες μαθηματικές δομές και έννοιες που υποστηρίζουν την καλλιτεχνική δημιουργία και το φορμαλισμό. Σε ένα πλαίσιο τέχνης και της τεχνολογίας, τα μαθηματικά αναλαμβάνουν μια πολύπλευρη λειτουργία ως εργαλείο και μέσο, εμφανιζόμενα ταυτόχρονα σε διάφορους χώρους κατά τη διάρκεια μιας τεχνοητικής καλλιτεχνικής εμπειρίας. Η μελέτη εξετάζει την έννοια της εμπειρίας με τη χρήση μαθηματικών φορμαλισμών από μια τεχνοητική οπτική γωνία, προσπαθώντας να κατασκευάσει μια οντολογία των μορφισμών που επιτρέπουν τη γενέση, τη δημιουργία και την επικοινωνία της εμπειρίας. Η τεχνοητική προσέγγιση διευκολύνει μια βαθύτερη εξερεύνηση της γένεσης της μορφής ως κυβερνητικής δομής, αναλύοντας τις σχέσεις μεταξύ των μαθηματικών αντικειμένων και των καλλιτεχνικών έργων και μεταφράζοντάς τα μέσω της γλώσσας των μορφισμών. Η κατασκευή μιας οντολογίας μορφισμών είναι ουσιαστική για την κατανόηση αυτών των σχέσεων και της ικανότητάς τους να δημιουργούν και να μεταδίδουν εμπειρίες. Η έρευνα εξετάζει τρεις τομείς των μαθηματικών - τους Αριθμούς, την Αφαίρεση και την Κατηγοριοποίηση - συνδέοντας πειραματικές δημιουργίες με μια οντολογία μορφισμών ανάμεσα στην τέχνη και τα μαθηματικά. Διαμέσου της τεχνοητικής προοπτικής, προκύπτουν πολύτιμες ιδέες για τη σύνδεση μεταξύ μαθηματικών και τέχνης, παρουσιάζοντας πώς τα δύο πεδία μπορούν να συμπληρώνουν και να εμπνέυσουν ο ένας τον άλλο. Οι πειραματισμοί και τα παραδείγματα με τη βοήθεια των μορφισμών επιτρέπει μια πιο λεπτή κατανόηση της σχέσης μεταξύ μαθηματικών και καλλιτεχνικής δημιουργίας, καθώς και της συλλογικής τους δυναμικής για τη δημιουργία ουσιαστικών εμπειριών. Προσφέροντας μια νέα οπτική γωνία στην αλληλεπίδραση μεταξύ μαθηματικών και τέχνης, αυτή η διδακτορική έρευνα αποσκοπεί τελικά στην προαγωγή μιας βαθύτερης κατανόησης της συνδυαστικής τους ικανότητας για τη δημιουργία και την επικοινωνία νοήματος σε ένα τεχνοητικό πλαίσιο. Μέσω της εξέτασης αυτής της πολύπλοκης διασταύρωσης, η έρευνα επιδιώκει να εμπλουτίσει τη θεωρητική κατανόηση και την πρακτική εφαρμογή των μαθηματικών και της τέχνης στον τομέα της τεχνολογίας και της φιλοσοφίας. Μέσα από την ανάλυση και τη σύνθεση των ευρημάτων, αυτή η έρευνα επιχειρεί ένα βήμα εξέλιξης στην εξέταση της συνύπαρξης και της αλληλεπίδρασης των μαθηματικών και της τέχνης. Η προσέγγιση που ακολουθείται στην έρευνα παρέχει ένα εργαλείο-υπόβαθρο για την περαιτέρω εξέλιξη των ιδεών και την εξερεύνηση νέων προοπτικών στην τέχνη και τα μαθηματικά.Item Embargo Η αρχιτεκτονική τυπολογία της κοινωνικής κατοικίας ως πεδίο πολιτικού διαλόγου στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου. Η περίπτωση της ελληνικής προσφυγικής πολυκατοικίας.Πετρίδης, Παντελής (Διδακτορική διατριβή, 2023)Η παρούσα διατριβή έχει ως αντικείμενο έρευνας την αρχιτεκτονική τυπολογία της κοινωνικής κατοικίας στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 1920 και 1930 από τη σκοπιά της ιστορίας της αρχιτεκτονικής. Η τυπολογία εξετάζεται ως προς το εννοιολογικό περιεχόμενο που απέκτησε μεταξύ των εμπλεκόμενων στο σχεδιασμό και την υλοποίηση της κοινωνικής κατοικίας (αρχιτέκτονες, κρατική διοίκηση, φορείς) και ιδιαίτερα σε σχέση με την πολιτική διάσταση που της αποδόθηκε, καθιστώντας την ένα πεδίο πολιτικού διαλόγου ή ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Υπό αυτό το πρίσμα, διερευνώνται οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους η ιδέα της τυποποίησης του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και της οικοδομικής παραγωγής της οικονομικής κατοικίας, στο πλαίσιο της ανάπτυξης του βιομηχανικού καπιταλισμού των αρχών του 20ου αιώνα, εισάγεται από τους αρχιτέκτονες του μοντέρνου κινήματος στην οργάνωση του οικιακού χώρου, οδηγώντας στη διαμόρφωση νέων κτιριακών τυπολογιών και νέων προτύπων κατοίκησης. Το ζήτημα της ελληνικής προσφυγικής πολυκατοικίας του μεσοπολέμου, ως μια νέα κτιριακή τυπολογία που διέρχεται μέσα από τους παραπάνω θεωρητικούς προβληματισμούς, εξετάζεται ως μια ειδική περίπτωση του γενικότερου θέματος, αποτελώντας βασικό αντικείμενο έρευνας. Η προσέγγιση που επιχειρείται είναι εννοιολογική, εστιάζοντας στην έννοια του τύπου και στη σημασία που απέκτησε στο πλαίσιο του μεσοπολεμικού αρχιτεκτονικού διαλόγου και βασίζεται στην κειμενική ανάλυση του λόγου για την αρχιτεκτονική μέσα από πρωτογενείς και αρχειακές πηγές. Για την περίπτωση της Ελλάδας, παράλληλα με την ανάλυση των γραπτών πηγών, επιχειρείται η τυπολογική ταξινόμηση των προσφυγικών συνοικισμών που υλοποιήθηκαν βάσει του κτιριακού τύπου της προσφυγικής πολυκατοικίαςκατά τη δεκαετία του 1930, μέσα από την ανάλυση σχεδίων και διαγραμμάτων, δίνοντας έμφαση στη σχέση της πολιτικής διάστασης του σχεδιασμού και της πολεοδομικής συγκρότησηςItem Embargo Η αρχιτεκτονική τυπολογία της κοινωνικής κατοικίας ως πεδίο πολιτικού διαλόγου στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου. Η περίπτωση της Ελληνικής προσφυγικής πολυκατοικίας.Πέτριδης, Παντελής (Διδακτορική διατριβή, 2023)Η παρούσα διατριβή έχει ως αντικείμενο έρευνας την αρχιτεκτονική τυπολογία της κοινωνικής κατοικίας στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 1920 και 1930 από τη σκοπιά της ιστορίας της αρχιτεκτονικής. Η τυπολογία εξετάζεται ως προς το εννοιολογικό περιεχόμενο που απέκτησε μεταξύ των εμπλεκόμενων στο σχεδιασμό και την υλοποίηση της κοινωνικής κατοικίας (αρχιτέκτονες, κρατική διοίκηση, φορείς) και ιδιαίτερα σε σχέση με την πολιτική διάσταση που της αποδόθηκε, καθιστώντας την ένα πεδίο πολιτικού διαλόγου ή ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Υπό αυτό το πρίσμα, διερευνώνται οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους η ιδέα της τυποποίησης του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και της οικοδομικής παραγωγής της οικονομικής κατοικίας, στο πλαίσιο της ανάπτυξης του βιομηχανικού καπιταλισμού των αρ χών του 20ου αιώνα, εισάγεται από τους αρχιτέκτονες του μοντέρνου κινήματος στην οργά νωση του οικιακού χώρου, οδηγώντας στη διαμόρφωση νέων κτιριακών τυπολογιών και νέων προτύπων κατοίκησης. Το ζήτημα της ελληνικής προσφυγικής πολυκατοικίας του μεσοπολέ μου, ως μια νέα κτιριακή τυπολογία που διέρχεται μέσα από τους παραπάνω θεωρητικούς προ βληματισμούς, εξετάζεται ως μια ειδική περίπτωση του γενικότερου θέματος, αποτελώντας βασικό αντικείμενο έρευνας. Η προσέγγιση που επιχειρείται είναι εννοιολογική, εστιάζοντας στην έννοια του τύπου και στη σημασία που απέκτησε στο πλαίσιο του μεσοπολεμικού αρχιτεκτονικού διαλόγου και βασίζεται στην κειμενική ανάλυση του λόγου για την αρχιτεκτονική μέσα από πρωτογενείς και αρχειακές πηγές. Για την περίπτωση της Ελλάδας, παράλληλα με την ανάλυση των γραπτών πηγών, επιχειρείται η τυπολογική ταξινόμηση των προσφυγικών συνοικισμών που υλοποιήθηκαν βάσει του κτιριακού τύπου της προσφυγικής πολυκατοικίας κατά τη δεκαετία του 1930, μέσα από την ανάλυση σχεδίων και διαγραμμάτων, δίνοντας έμ φαση στη σχέση της πολιτικής διάστασης του σχεδιασμού και της πολεοδομικής συγκρότησης.Item Embargo Πολιτισμικές χρήσεις της βιογραφίας. Η περίπτωση του λογοτεχνικού ντοκιμαντέρΖησιμοπούλου, Σοφία (Διδακτορική διατριβή, 2023)Η διδακτορική μου διατριβή εξετάζει τις βιογραφικές απεικονίσεις των Γιώργου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη και Γιάννη Ρίτσου σε κινηματογραφικά και τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ ελληνικής παραγωγής, κατά τα έτη 1979-2013, στην Ελλάδα. Αντλώντας εργαλεία από τις σπουδές πολιτισμικής μνήμης (cultural memory studies), η διατριβή αναλύει τους τρόπους με τους οποίους οι Σεφέρης, Ελύτης και Ρίτσος κατασκευάζονται ως σύμβολα πολιτισμικής μνήμης μέσα από τα εν λόγω ντοκιμαντέρ. Στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζονται θεωρητικά ζητήματα που αφορούν τη θεματική και αφηγηματική ταυτότητα των υπό εξέταση ταινιών. Ταυτόχρονα, διερευνώνται οι σχέσεις του βιογραφικού ντοκιμαντέρ με άλλα είδη όπως οι βιογραφικές ταινίες μυθοπλασίας (biopic) και το ιστορικό ντοκιμαντέρ. Το δεύτερο κεφάλαιο διερευνά την αναπαράσταση της ιδιωτικής ζωής των ποιητών και τη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής τους προσωπικότητας. Σε πολλές περιπτώσεις, οι ταινίες ντοκιμαντέρ αναπαράγουν μια ρομαντική εκδοχή του συγγραφέα, ενώ χρησιμοποιούν συγκεκριμένους βιογραφικούς «τόπους» για να ερμηνεύσουν την κάθε βιογραφία. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, αρκετά προσωπικά προβλήματα των συγγραφέων πραματοποιούνται και χρησιμοποιούνται ως επεξηγητικά σχήματα της ζωής τoυς. Ταυτόχρονα, οι συντελεστές των ντοκιμαντέρ τείνουν να συνδέουν τις βιογραφίες του Σεφέρη, του Ελύτη και του Ρίτσου με συλλογικά ιστορικά και πολιτισμικά ζητήματα. Αυτοί οι δεσμοί προϋπάρχουν στις ζωές και τα έργα των ποιητών και επενδύονται ξανά και ξανά με νόημα στις κινηματογραφικές και τηλεοπτικές αφηγήσεις. Το τρίτο κεφάλαιο εστιάζει στην αναπαράσταση του Σεφέρη, του Ελύτη και του Ρίτσου ως πολιτικών προσώπων. Οι ταινίες ντοκιμαντέρ διαπραγματεύονται διαφορετικές πτυχές της πολιτικής δράσης των τριών ποιητών προκειμένου να ερμηνεύσουν το πολιτικό τους προφίλ και τον δημόσιο βίο τους. Την ίδια στιγμή, οι συντελεστές των ντοκιμαντέρ συσχετίζουν το έργο των ποιητών με συγκεκριμένα ιστορικά και πολιτισμικά γεγονότα μέσω του μηχανισμού του μοντάζ. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα ποιήματα του Σεφέρη, του Ρίτσου και του Ελύτη λειτουργούν ως μετωνυμικά σύμβολα για διάφορες ιστορικές περιόδους. Το τέταρτο κεφάλαιο αναλύει τους τρόπους με τους οποίους οι ταινίες ντοκιμαντέρ απεικονίζουν το ιστορικό παρελθόν. Η αναπαράσταση διαφορετικών ιστορικών γεγονότων όπως η Αντίσταση και ο Εμφύλιος, η Εξέγερση του Πολυτεχνείου και η διαμόρφωση των τραυματικών μνημοτοπίων της Μικράς Ασίας, της Κύπρου και της Μακρονήσου εδραιώνουν συγκεκριμένες αφηγήσεις για το συλλογικό παρελθόν. Ταυτόχρονα, πολλές από τις ταινίες ντοκιμαντέρ επιχειρούν να αφηγηθούν την ελληνική ιστορία μέσα από μια διαχρονική οπτική. Τέλος, το τελευταίο θέμα της έρευνας αφορά την λειτουργία των ταινιών ντοκιμαντέρ ως επιμνημόσυνων αφιερωμάτων πλάι σε άλλες επιμνημόσυνες πρακτικές (φεστιβάλ, εκδόσεις κ.λπ.). Όπως αναλύεται διεξοδικά στο εν λόγω κεφάλαιο, τα βιογραφικά ντοκιμαντέρ αλληλεπιδρούν διαρκώς με προγενέστερες μνημονικές εργασίες, αναπαράγοντας ή αμφισβητώντας προγενέστερα θεματικά μοτίβα. Ως εκ τούτου, η μνήμη των τριών ποιητών αποκαλύπτεται ως ένα έργο εν εξελίξει εντός ενός ευρύτερου δικτύου διακειμενικών και διαμεσικών αναφορών. Για τον λόγο αυτό, τα βιογραφικά ντοκιμαντέρ αναδεικνύονται σε προνομιακά πεδία μελέτης της δυναμικής της πολιτισμικής μνήμης, η οποία υπόκειται σε ποικίλες πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές στο πέρασμα του χρόνου.Item Embargo Γυναικεία μόδα και πρότυπα ομορφιάς στο Αιγαίο. Η περίπτωση της Σύρου (1789-1850)Ευαγγελίδου, Όλγα Κ. (Διδακτορική διατριβή, 2022)Αντικείμενο της έρευνας αποτελεί η γυναικεία μόδα σε σχέση με την Ελληνική Επανάσταση του 1821 στο Αιγαίο. Εξετάζονται τόσο η προεπαναστατική περίοδος αλλά και τα πρώτα χρόνια ίδρυσης του ελληνικού κράτους, ώστε συγκρίνοντας τις περιόδους να αποσαφηνιστεί αν η Επανάσταση επέφερε αλλαγές ή τομές στη μόδα της περιόδου στη Σύρο και κυρίως στην Ερμούπολη (1789-1850). Αρχικά αναπτύσσονται οι λίγοι για τους οποίους προκρίνεται η έννοια της μόδας έναντι άλλων εννοιών, όπως η ένδυση / ενδυμασία, η παραδοσιακή φορεσιά ή το κοστούμι. Στη συνέχεια αναλύονται τα στοιχεία της μόδας και επιχειρείται η ανάλυση τους με παραδείγματα της Σύρου. Επιπλέον, τα πρότυπα ομορφιάς διερευνώνται στην ευρύτερη περιοχή των νησιών του Αιγαίου. Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν μουσειακά τεκμήρια της περιόδου από τη Σύρο, αναλύονται τα ενδυματολογικά στοιχεία όπως εντοπίζονται στα νοταριακά έγγραφά, την πιο αξιόπιστη διαθέσιμη πηγή πληροφοριών για την περίοδο του 18ου και 19ου αιώνα. Οι γραπτές πηγές συγκρίνονται με άλλες πηγές, όπως περιηγητικά κείμενα, χαρακτικά ή άλλα μουσειακά ενδύματα από νησιά του Αιγαίου και επιχειρείται να δοθεί η ερμηνεία των λέξεων όπου κρίνεται σκόπιμο. Μέσω της ανάλυσης των πληροφοριών για τα ενδύματα, τα κοσμήματα, τα υποδήματα και όποιο άλλο ενδυματολογικό στοιχείο είναι διαθέσιμο, επιχειρείται να ανασυσταθεί η μόδα την Σύρου στην παραπάνω χρονική περίοδο.Item Open Access Ήχος και ακρόαση στην Αθηναϊκή πολυκατοικία ως καλλιτεχνική πρακτικήΡαυτοπούλου, Θάλεια (Διδακτορική διατριβή, 2021)Η διατριβή επιχειρεί να κινηθεί ανάμεσα σε πεδία και έννοιες, διαμέσου της φωνής και της προφορικότητας, στο συγκείμενο της πολυκατοικίας ως τοπικό, σχεδόν μοντέρνο στοιχείο, με στόχο να εστιάσει στη μικροκλίμακα του πώς οι φωνές των κατοίκων και της ερευνήτριας ανακλούν ηχητικές επιδράσεις. Αφορμώντας από την επιτόπια έρευνα, εστιάζοντας σε πολυκατοικίες της Αθήνας, στη γειτονιά του Μεταξουργείου και σε άλλα προάστια, κατά το χρονικό διάστημα 2011- 2019, η ερευνήτρια επιχειρεί πιθανές ερμηνείες διαφορετικών τοποθετήσεων ακουστικών εμπειριών τόσο των κατοίκων όσο και δικές της. Δίνει προσοχή στο πώς, αυτές οι ερμηνείες συμβάλουν στη συζήτηση της πρόσληψης του ήχου που εδράζεται σε ζητήματα και διαδικασίες δημιουργίας χώρου στη βάση ρύθμισης ορίων, ανοχών και διαφορετικών βαθμών δεκτικότητας και ευθύνης- απόκρισης. Με άξονες τις έννοιες απορρόφηση και ανάκλαση, στη βάση της μεταφοράς της πολυκατοικίας ως δοχείο ήχου, εξετάζονται οι αλληλεπιδράσεις στην πολυκατοικία και στους ενδιάμεσους χώρους. Αποκρινόμενη σε ερευνητικά ζητούμενα που εκκινούν από την καλλιτεχνική της πρακτική, η ερευνήτρια πραγματοποιεί οικιακές ηχητικές καταγραφές, διερευνά πτυχές των συζητήσεων περί καλλιτεχνικής έρευνας και πτυχές του κοινωνικού και αρχιτεκτονικού συγκείμενου της αθηναϊκής πολυκατοικίας. Διαμέσου των τοποθετήσεων για τις ακουστικές εμπειρίες, ιχνηλατούνται εγγραφές του ήχου, της φωνής, της σιωπής, της συγκατοίκησης, του θορύβου ως χώρο και ως κατευναστικό ήχο- ενώ χαρτογραφούνται επινοητικές πρακτικές και διαφορετικοί τρόποι ακρόασης.Item Open Access Θεσμική μεταρρύθμιση και καλλιτεχνική αλλαγή : η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και η ιστορία της Νεοελληνικής τέχνηςΔημακοπούλου, Χριστίνα (Διδακτορική διατριβή, 2018)Η παρούσα έρευνα προέκυψε από ένα πρώτο ενδιαφέρον για τη θέση και τον ρόλο των επίσημων καλλιτεχνικών θεσμών στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης. Πριν να αποσαφηνιστούν οι προθέσεις και πριν τα ερωτήματα να εστιαστούν στο ειδικό θεσμικό παράδειγμα της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ), αυτός ο προβληματισμός ήταν ήδη εμποτισμένος με μια θεωρητική προκατάληψη. Από την σκοπιά του αρχάριου μελετητή τους, οι επίσημοι καλλιτεχνικοί θεσμοί φάνταζαν ως συντηρητικοί και εσωστρεφείς οργανισμοί που αντιστέκονται στην αλλαγή παρακολουθώντας από απόσταση ασφαλείας και με καθυστέρηση τις καλλιτεχνικές εξελίξεις και συμμετέχοντας ελάχιστα στις πιο αποφασιστικές στιγμές της τέχνης. Μια τέτοια προκατάληψη ίσως μάλιστα εξηγεί και το ασθενές ενδιαφέρον της έρευνας για τις επίσημες θεσμικές δομές και τον ρόλο τους στην διαμόρφωση των καλλιτεχνικών κινημάτων και των καλλιτεχνικών τάσεων.Item Restricted access Διδακτική της ιστορίας της τέχνης : ιστορία της τέχνης και οπτικός πολιτισμός στην Ελληνική δευτεροβάθμια εκπαίδευσηΕξάρχου, Αθηνά (Διδακτορική διατριβή, 2018)Εν αντιθέσει με άλλες ειδικές διδακτικές που χαίρουν πλούσιας βιβλιογραφίας, η διδακτική της ιστορίας της τέχνης δεν διαθέτει ανάλογη εκτενή μελέτη του επιστημονικού της πεδίου. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το βιβλιογραφικό κενό, η παρούσα διατριβή επιχειρεί να αναλύσει τη δομή και τις μεθόδους που συγκροτούν το επιστημονικό προφίλ της διδακτικής της ιστορίας της τέχνης, αποσκοπώντας περαιτέρω στην εξέταση τρόπων εφαρμογής των υποθέσεων της έρευνας στην ελληνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η ερευνητική μέθοδος που ακολουθήθηκε στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό ως προς το θεωρητικό της μέρος στη βιβλιογραφία που συναντάται στη διδακτική των μαθηματικών και της ιστορίας, καθώς και σε εκείνη που καλύπτει τις μεθόδους ερμηνευτικής προσέγγισης του έργου τέχνης στην ακαδημαϊκή ιστορία της τέχνης. Παράλληλα, διενεργήθηκε πρακτική έρευνα σε δείγμα ελληνικών σχολείων ώστε να συλλεχθούν στοιχεία προς επίρρωση ή διάψευση των αρχικών υποθέσεων που διατυπώθηκαν ως υπόστρωμα της διατριβής. Κατάληξη της έρευνας ήταν η πρόταση ενός εναλλακτικού σχεδίου οργάνωσης του σχολικού μαθήματος, που δεν ακολουθεί κατ’ ανάγκη τις προδιαγραφές του επίσημου αναλυτικού προγράμματος, αλλά δομείται πάνω σε διδακτικές καταστάσεις που εμπνέονται από τα ευρήματα της ποιοτικής έρευνας και απαντούν σε συγκεκριμένα φαινόμενα και προβλήματα της σχολικής πρακτικής. Δεδομένης της πολυπλοκότητας και της ιδεολογικής φόρτισης του πεδίου της εκπαίδευσης, η σημασία του παρόντος εγχειρήματος έγκειται κυρίως στην καλλιέργεια του εδάφους για τον εμπλουτισμό της μελέτης του αντικειμένου αυτού στο μέλλον.Item Open Access Τα κόμικς ως παλίμψηστα : μίμηση επέμβαση, παραλλαγή και παρωδία στην ένατη τέχνηΚουκουλάς, Ιωάννης Κ. (Διδακτορική διατριβή, 2019)Τα κόμικς, ως μαζικά παραγόμενο πολιτιστικό προϊόν με πλατιά απεύθυνση στο κοινό από τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα μέχρι σήμερα, παρά τη σφοδρή πολεμική εναντίον τους από μία μερίδα συντηρητικών παιδαγωγών, κριτικών, δημοσιογράφων, διατήρησαν στενές σχέσεις με τις εικαστικές, οπτικές και αφηγηματικές τέχνες. Η παρούσα εργασία εξετάζει τους τρόπους χρήσης γνωστών και αναγνωρίσιμων εικόνων και κειμένων της Ιστορίας της Τέχνης από τους δημιουργούς κόμικς στο πλαίσιο της άτυπης εγκαθίδρυσης διακειμενικών και διαεικονικών εκλεκτικών συγγενειών ανάμεσα στα έργα τέχνης. Μέσω ποικίλων τροποποιητικών παρεμβάσεων και ιδιοποιητικών πρακτικών, τα κόμικς μπορούν να θεωρηθούν ως μεταφορικά παλίμψηστα που επιτρέπουν νέες αναγνώσεις των παλαιών έργων σε νέα συγκείμενα και υπό νέες οπτικές, είτε η πρόθεση των δημιουργών τους είναι η απότιση φόρου τιμής είτε η παρωδία με τις πολλαπλές εκφάνσεις της. Για την κριτική και ερμηνεία αυτών των προθέσεων εξετάζονται θέσεις και θεωρίες στοχαστών όπως ο Fredric Jameson και ο Jean Baudrillard που διάκεινται αρνητικά στο μεταμοντέρνο παστίς και τη μεταμυθοπλαστική παρωδία και άλλων όπως η Linda Hutcheon, η Margaret Rose και ο Giorgio Agamben που αντιμετωπίζουν τη διακειμενική και διαεικονική παρωδία με θετικό τρόπο εστιάζοντας το ενδιαφέρον τους στην αναπλαισίωση και στα νέα νοήματα. Για την κατανόηση της πρακτικής των σύγχρονων καλλιτεχνών κόμικς, την ανίχνευση της καταγωγικής αλυσίδας των έργων και την συνθετότητα των αναπτυσσόμενων σχέσεων μεταξύ τους αξιοποιούνται θεωρίες όπως αυτή του Gérard Genette περί παλίμψηστων και επιχειρείται μία περιοδολόγηση αναφορικά με την αλλαγή στάσης των δημιουργών κόμικς απέναντι στα εικαστικά και λογοτεχνικά έργα με βάση την εκάστοτε περί τέχνης περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Προς τούτο εξετάζονται ως μελέτες περίπτωσης, κόμικς από τις αρχές του εικοστού αιώνα (Krazy Kat του George Herriman, Gasoline Alley του Frank King, Little Nemo in Slumberland του Winsor McCay) μέχρι το έργο του Harvey Kurtzman, τα underground κόμικς και σύγχρονα κόμικς όπως τα Art Ops, Army @ Love, Deadpool Killustrated, ο Mικρός Lovecraft, το έργο του Αρκά, του Henrik Lange, του Guido Crepax κ.ά., επιθετικών γελοιογραφιών από την εποχή του The Armory Show μέχρι τις σύγχρονες πολιτικές γελοιογραφίες και ταινιών animation όπως το Toy Story, η σειρά The Simpsons κ.ά., σε σχέση με τον τρόπο που ιδιοποιούνται εμβληματικά έργα όπως η Ολυμπία και το Πρόγευμα στη Χλόη του Μανέ, η Γκερνίκα και Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν του Πικάσο, η Μόνα Λίζα και ο Βιτρουβιανός Άνθρωπος του Ντα Βίντσι, η Πιετά και η Δημιουργία του Αδάμ του Μικελάντζελο, η Κραυγή του Μουνκ, η αρχαία κωμωδία και τραγωδία, ο Δον Κιχώτης του Θερβάντες, ο Μόμπυ Ντικ του Μέλβιλ, η Μεταμόρφωσητου Κάφκα, η αρχαία ελληνική τραγωδία και κωμωδία, το έργο του Σαίξπηρ, του Έντγκαρ Άλαν Πόε, κ.ά.Item Embargo Η πρόσληψη του ποιητικού λόγου των Ελληνίδων δημιουργών στο τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώναΠαπαλεξάνδρου, Αριστέα (Διδακτορική διατριβή, 2021)Στην παρούσα διατριβή, επιχειρείται συστηματική καταγραφή και αποτίμηση του κριτικού λόγου για τις Ελληνίδες ποιήτριες στο διάστημα 1974-2000. Τα χωροχρονικά πλαίσια οριοθετούνται, με άξονα δύο κύριες μεταβλητές: τη μεταβλητή του χρόνου·και τη μεταβλητή ως προς το πεδίο έρευνας, που καλύπτει ένα ευρύ φάσμα εντύπων, όπου συγκαταλέγονται οι Ιστορίες Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, οι Ανθολογίες Ποίησης, οι μονογραφίες, οι τόμοι κριτικών μελετών, τα Αφιερώματα, και βεβαίως, τα κριτικά άρθρα στον περιοδικό, αλλά και στον ημερήσιο τύπο. Ειδικά η διερεύνηση της θέσης των ποιητριών στον τύπο στάθηκε το απαιτητικότερο κομμάτι αυτή της εργασίας, καθώς αποτελεί απόρροια συστηματικής αποδελτίωσης πενήντα οχτώ (58) περιοδικών — λογοτεχνικών και όχι μόνον· μερικών φεμινιστικών εντύπων· και ενός μέρους των στηλών κριτικής βιβλίου έξι (6) σημαντικών εφημερίδων, που αποδελτιώθηκαν δειγματοληπτικά. Ακολουθείται χρονολογική, κατά βάση εξέταση, ανά δεκαετίες. Σε ό,τι αφορά τη δομή, τα δύο πρώτα κεφάλαια είναι προπαρασκευαστικά. Στο πρώτο, εκτίθενται διάφοροι προβληματισμοί, που αφορούν στη φιλολογική ή μη φιλολογική κριτική· στην πολιτική διάσταση του κριτικού λόγου· και στον παράγοντα «φύλο» στη διαμόρφωσή του. Στο δεύτερο κεφάλαιο, επιχειρείται σύντομη ανασκόπηση της κριτικής πρόσληψης του ποιητικού λόγου των Νεοελληνίδων, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και το 1973. Από το τρίτο έως το έβδομο —και τελευταίο— κεφάλαιο, διερευνάται η καθαυτό κριτική πρόσληψη των ποιητριών στο υπό εξέταση διάστημα. Το ογκωδέστατο υλικό που προκύπτει από τη διερεύνηση πληθώρας εντύπων στα είκοσι επτά αυτά έτη (1974-2000) αντικατοπτρίζει ένα παλίμψηστο σχολίων και γνωμών, που για πρώτη φορά παρουσιάζεται συγκεντρωτικά, γεγονός που συνιστά την ουσιαστική συμβολή αυτής της διατριβής. Η ιστορία της κριτικής πρόσληψης των Ελληνίδων, ξεκινά άλλωστε, από πολύ παλιά, και ό,τι μελετήσαμε εδώ αποδείχτηκε απόρροια πληθώρας ζυμώσεων, πολύ πριν το πρώτο υπό διερεύνηση έτος, 1974. Από τις πρώτες αχνές νύξεις περί τις εμφανίσεις τους, στα τέλη του 19ου, ώς τις επιδοκιμασίες —αλλά και τις επικρίσεις— που, καθ’ όλη την υπό εξέταση περίοδο, διατυπώνονται για το έργο τους, όταν συγκρίνονται με κορυφαίους της ελληνικής, καθώς και της παγκόσμιας διανόησης, δεν χωρεί αμφιβολία πως έχουν διανυθεί χιλιόμετρα δειλών ή/και διεκδικητικών βημάτων, και από τις γυναίκες που ασχολούνται με την ποίηση, αλλά και από την κριτική που τις είδε, ως υπολογίσιμες φωνές της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Μία de facto, πλούσια κι ετερόκλητη, κριτική πρόσληψη της γυναικείας ποίησης έχει πλέον διαμορφωθεί, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά δέκα-δεκαπέντε ονόματα δημιουργών, που όντας σταθερά ενεργές, αποτιμώνται ποικιλοτρόπως. Όμως και γι’ άλλες, που συνιστούν, η καθεμία με τον τρόπο της, ελάχιστες ψηφίδες της γυναικείας ματιάς πάνω στον κόσμο, έχει σχηματιστεί μία βιβλιογραφία, καθώς οι περισσότερές τους παραμένουν διαθέσιμες, σε ένα επαρκές ή μη, αναγνωστικό κοινό, πρόθυμο να τις διαβάσει.Item Open Access Η σχέση λόγου και έργου τέχνης στην Ελλάδα από το 1970 έως σήμεραΧαρίτου, Ευρύκλεια - Μυρτώ Χ. (Διδακτορική διατριβή, 2021)Αντικείμενο μελέτης της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελεί η σχέση μεταξύ Λόγουκαι τέχνης μέσα από το παράδειγμα τεσσάρων Ελλήνων καλλιτεχνών: του Κωνσταντίνου Ξενάκη, της Ναυσικάς Πάστρα, του Παντελή Ξαγοράρη και της Μπίας Ντάβου, εκπροσώπων των νέων καλλιτεχνικών τάσεων στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1970. Αφού προσδιοριστούν οι σημασιολογικές και φιλοσοφικές καταβολές του όρου Λόγος, εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο διαφορετικές εκφάνσεις του εντάσσονται στο έργο των υπό μελέτη καλλιτεχνών. Μέσα από μια χρονολογική παρακολούθηση της εικαστικής τους διαδρομής, η οποία ξεκινά από αφηρημένες εξπρεσιονιστικές εκφράσεις, αναλύεται η σταδιακή μετατόπισή τους προς έργα με σαφή γλωσσοκεντρικό-σημασιολογικό και μαθηματικό-τεχνολογικό προσανατολισμό, με πεδίο αναφοράς τις συνθήκες παραγωγής και πρόσληψης των εικαστικών τεχνών στην Ελλάδα τη δεδομένη χρονική περίοδο. Πιο συγκεκριμένα, διερευνάται το κατά πόσο εκπληρώθηκαν στην ιδιάζουσα ελληνική συνθήκη τα αιτήματα της εννοιολογικής τέχνης, η οποία δίνει προβάδισμα στις έννοιες της διαδικασίας, του συστήματος και της επικοινωνίας με άμεση απεύθυνση στο θεατή, που με τη σειρά της προτείνει την αλλαγή του ρόλου του τελευταίου. Η επιλογή διαφορετικών μεθοδολογικών εργαλείων ανά κεφάλαιο –εργαλείων που αντλούν τόσο από τις κειμενικές σπουδές, π.χ. κάποιους τομείς της γλωσσολογίας, όσο και από τις θετικές επιστήμες των μαθηματικών και της φυσικής– υπαγορεύεται από το πλαίσιο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καλλιτεχνικού έργου κάθε δημιουργού. Επιδιώκεται έτσι να καταστεί σαφής η παρουσία του Λόγου, είτε ως μέσου έκφρασης και ειδοποιού στοιχείου εντός του έργου τέχνης είτε ως παραγωγής κριτικών κειμένων συνοδευτικών και επεξηγηματικών της εικαστικής πράξης. Αναλυτικά μελετάται ο Λόγος ως γλώσσα, κατά προέκταση του ρεύματος της εννοιολογικής τέχνης της δεκαετίας του 1970 ή ως μύθος, ο οποίος στη μεθοδολογική του λειτουργία δημιουργεί μια σειρά συστημάτων και κωδίκων για την κατανόηση κυρίαρχων μοτίβων και την αντανάκλαση διαφορετικών κοινωνικών συμβάσεων. Ταυτόχρονα, ο Λόγος γίνεται αντιληπτός ως συλλογιστικό επιχείρημα και άμεσο επακόλουθο μιας επαγωγικής, ορθολογικής διαδικασίας με ερείσματα στη αρχαία ελληνική φιλοσοφία, ενώ παράλληλα παίρνει τη μορφή μιας μαθηματικής μεταγλώσσας και ενός μαθηματικού κώδικα. Αυτή συνδέεται με την τεχνολογία και την κυβερνητική, έναν επιστημονικό κλάδο που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των καλλιτεχνών την ίδια περίοδο. Συνοψίζοντας, η μελέτη κάνει έναν συσχετισμό του έργου των τεσσάρων καλλιτεχνών και του έργου άλλων εκπροσώπων της διεθνούς καλλιτεχνικής σκηνής, οι οποίοι εξέφρασαν κοινούς προβληματισμούς, προσπαθώντας να αμφισβητήσουν τους υπάρχοντες καλλιτεχνικούς θεσμούς. Επισημαίνονται, τέλος, οι τρόποι με τους οποίους η νέα τέχνη αναδιαπραγματεύεται την πρόσληψή της από το κοινό, αφενός ασκώντας κριτική στην καλλιτεχνική παρακαταθήκη του παρελθόντος και αφετέρου δημιουργώντας τους δικούς της μύθους.Item Restricted access Εικαστικός λόγος και ιστορική αφήγηση - η συμβολή των εικαστικών πηγών στη διδασκαλία του μαθήματος της ΙστορίαςΠαπανικολάου, Αθηνά (Διδακτορική διατριβή, 2019)Η διδακτική του μαθήματος της ιστορίας, ακολουθώντας το παράδειγμα των τελευταίων δεκαετιών, όπου γίνονται βήματα προσέγγισης της ιστορικής επιστήμης με την ιστορία της τέχνης, ενσωματώνει επίσης τις τέχνες τόσο ως αντικείμενο όσο και ως μέθοδο διδασκαλίας. Η συγκεκριμένη εργασία εξετάζει τη συμβολή των εικαστικών πηγών στην ανανέωση των διδακτικών μεθόδων του μαθήματος της ιστορίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και την αξιοποίηση των πληροφοριών που προκύπτουν από την εξέταση των εικαστικών έργων ως ιστορικών μαρτυριών. Μέσα από την αλληλεπίδραση εικόνας και λόγου επιχειρείται η αισθητοποίηση της ιστορικής αφήγησης και η εικαστική πρόσληψη και αναδιήγηση του παρελθόντος. Η αφήγηση της ιστορίας μέσα από την εικαστική αποτύπωσή της κινητοποιεί τους οπτικά προσανατολισμένους εφήβους, παραχωρώντας τους ενεργητικό ρόλο στην οικοδόμηση και οικείωση της γνώσης. Βασισμένη στην οπτική και χωροαισθητική νοημοσύνη, ενδυναμώνει την προσέγγιση της γνώσης με τη μεσολάβηση της παρατήρησης, της εμπειρίας, της ενσυναίσθησης και της φαντασίας. Παράλληλα με την ενεργοποίηση των αισθήσεων, καλλιεργεί τον οπτικό γραμματισμό, ευνοεί την επικοινωνία, αφήνει χώρο στο παιχνίδι, αναγνωρίζει το δικαίωμα του λάθους, ενισχύει την αυτενέργεια και την αυτοδιόρθωση και συμβάλλει στην κριτική πρόσληψη της νέας γνώσης και στη δημιουργική μάθηση. Τα εικαστικά έργα αντιμετωπίζονται ως πρωτογενής πηγή της ιστορίας, ως μάρτυρες υλικού πολιτισμού, ως φορείς ιδεολογιών, στάσεων και αντιλήψεων, αλλά και ως απόπειρα επαναδιαπραγμάτευσης και ερμηνείας του παρελθόντος. Η ενσωμάτωσή τους στη διδακτική διαδικασία, ως εισαγωγή ή αφόρμηση, ως κύριος άξονας της διδασκαλίας ή ενταγμένα σε παιχνίδι ρόλων, σε κριτήρια αξιολόγησης και σε μεταγνωστικές στρατηγικές μπορεί να ενδυναμώσει το διδακτικό παράδειγμα, βελτιώνοντας το παιδαγωγικό κλίμα και τα μαθησιακά αποτελέσματα. Για τη διερεύνηση των παραπάνω θέσεων και τη σύνδεσή τους με τη σχολική πραγματικότητα, πραγματοποιήθηκε ποιοτική έρευνα με στόχο την καταγραφή των αντιδράσεων των μαθητών όσον αφορά την πρόσληψη της ιστορίας μέσα από εικαστικές πηγές και την αποτύπωση της στάσης των εκπαιδευτικών απέναντι σε μια τέτοια διδασκαλία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η ενσωμάτωση και η δημιουργική αξιοποίηση των εικαστικών έργων στη διδασκαλία της ιστορίας συνιστά μια πρωτότυπη, ευχάριστη και ενδιαφέρουσα εμπειρία για τους μαθητές, ενώ ταυτόχρονα διευκολύνεται η κατανόηση και η οπτικοποίηση της διδασκαλίας. Η πρόκληση συναισθημάτων, η σύνδεση της ιστορίας με την τέχνη, η κινητοποίηση του ενδιαφέροντος των μαθητών και η επίτευξη θετικού κλίματος στην τάξη θεωρήθηκαν από τους εκπαιδευτικούς ως τα πιο σημαντικά οφέλη από τη χρήση εικαστικού υλικού στη διδακτική της ιστορίας.Item Restricted access Η διαλεκτική της κριτικής δύναμης : μια συμβολή στην τρέχουσα συζήτηση για την πραγματολογία με βάση τη "διπλή αισθητική" της Κριτικής της κριτικής δύναμης του ΚαντΠολιάς, Κώστας (Διδακτορική διατριβή, 2014)Η παρούσα εργασία παρεμβαίνει στη βάση μιας ερμηνείας της Κριτικής δύναμης του Καντ στην ιστορτογραφία κοι στη συστηματική έρευνα της «Πραγματολογίας» που προσανατολίζει στον γερμανικό ιδεαλτσμό μετά τον Καντ και κυρίας στη συζήτηση που αναπτύσσεται σχετικά ανάμεσα στους Ρόμπερτ Πίπτν [Robot Pippin], Ρόμπερτ Μπράντομ (Robert Bnmdom] κα. Γιούργκεν Χάμπερμας (Jurgen Habenaasf. Στο επίκεντρο της έρευνας της «Πραγματολογίας» βρίσκεται σύμφωνα καί με τους τρεις η κατανόηση της έννοίας της «δύναμης» ή της «ισχύος» [force, KraftJ του «ισχυρίσμού» ή της «κρίσης» (γεντκότερα) που διακρίνεται ήδη στο πλαίσιο της θεωρίας της «κρίσης» της «αληθειακής» ή «τυπικής» «Σημασιολογίας» στην παράδοση του Φρέγκε από το «προτασιακό «προτασιακό περιεχόμενο».Item Restricted access Διαπολιτισμική καλλιτεχνική διδασκαλία στο Γυμνάσιο : οι στάσεις των φοιτητών και καθηγητών τέχνηςΛέτσιου, Μαρία, 1972- (Διδακτορική διατριβή, 2010)Οι προβληματισμοί σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και τη διδασκαλία της τέχνης πρωτοεμφανίστηκαν από τα πρώτα χρόνια που δίδασκα εικαστικά στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Βέροιας, όπου μου είχαν δημιουργηθεί ερωτήματα σχετικά με τη θέση που έχει στο διδακτικό πρόγραμμα η διδασκαλία της τέχνης χωρών που δεν ανήκουν στον δυτικό πολιτισμό. Τότε έγιναν κάποιες απόπειρες να ενσωματωθούν, στο πλαίσιο του μαθήματος της Ιστορίας της Τέχνης, έργα και εικόνες από πολιτισμούς στους οποίους μέχρι τότε δεν γινόταν καμία αναφορά. Ένας άλλος προβληματισμός που μου γεννήθηκε τότε ήταν η διδακτική προσέγγιση της τέχνης με έμφαση στα χαρακτηριστικά του καλλιτέχνη σύμφωνα με τις πεποιθήσεις της πολιτισμικής ομάδας όπου ανήκει και όχι σύμφωνα με τη θέση που έχει αυτός σήμερα στη δυτική κοινωνία. Σε μεταγενέστερη περίοδο, κατά ττ| διδασκαλία του μαθήματος της Τέχνης στο Γυμνάσιο δύο ήταν οι παράγοντες που συνετέλεσαν στην επαναπροσέγγιση των παραπάνω προβληματισμών μέσω της εμπειρικής εφαρμογής στην τάξη. Από τη μία οι μαθητές από διάφορες χώρες, κυρίως από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και των Βαλκανίων, η παρουσία των οποίων απαιτούσε να θεμελιωθεί μια επικοινωνία κατά τη διδασκαλία με σεβασμό στον ιδιαίτερο πολιτισμό από τον οποίο προέρχονταν οι μαθητές αυτοί. Και από την άλλη, το ενδιαφέρον μου για τις τρέχουσες εξελίξεις στην καλλιτεχνική εκπαίδευση. Έτσι, έγινε πειραματική εφαρμογή διδακτικών προγραμμάτων που είχαν ως αφετηρία τα προγράμματα του Ινστιτούτου The Getty (The Getty Foundation, Los Angeles) στα τέσσερα γνωστικά αντικείμενα και τη διαπολιτισμικότητα. Το αποτέλεσμα αυτής της πειραματικής εφαρμογής ήταν αρκετά ικανοποιητικό.Item Restricted access Δυνατότητες αξιοποίησης των διαδικτυακών παιχνιδιών Gettygames στη διδασκαλία των εικαστικών στην ΣΤ' τάξη του Ελληνικού ΔημοτικούΓιαννημάρα, Ειρήνη (Διδακτορική διατριβή, 2014)Αυτή η διατριβή αποτέλεσε ένα ταξίδι μέσα σε ένα σύνθετο τοπίο. Κοιτάζοντας πίσω στον δρόμο που διανύθηκε, στα διαφορετικά μονοπάτια και στις πολλαπλές διαδρομές που επιλέχθηκαν, μπορεί κανείς να καταλάβει τις συνδέσεις και το λόγο για τον οποίο δεν ακολούθησα μια βασική οδό. Το επαγγελματικό μου υπόβαθρο ως γλύπτρια και εκπαιδευτικός στην Ελλάδα τα τελευταία δέκα χρόνια και το ερευνητικό μου ενδιαφέρον στις Νέες Τεχνολογίες, αργά αλλά σταθερά καθόρισαν τη διατριβή αυτή με σαφή κατεύθυνση στη διδασκαλία της Τέχνης μέσω των παιχνιδιών υπολογιστών. Καταλυτικό παράγοντα αποτέλεσαν οι μελέτες μου πάνω στις ψηφιακές μορφές Τέχνης και τις Νέες Τεχνολογίες, κατά τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στο Wimbledon University του Λονδίνου. Μέσα από αυτές, βίωσα πώς η καλλιτεχνική εκπαίδευση μπορεί να γίνει μια ουσιαστική εμπειρία όταν διδάσκεται με την βοήθεια των Νέων Τεχνολογιών. Αυτή η διδακτορική διατριβή μελετά την αποτελεσματικότητα της χρήσης των διαδικτυακών παιχνιδιών Getygames κατά την ενσωμάτωσή τους στη διδασκαλία των Εικαστικών στην Στ τάξη του Ελληνικού Δημοτικού Σχολείου. Πραγματοποιήθηκε έρευνα σε ελληνικό δημόσιο σχολείο στην περιοχή της Αθήνας κατά τη σχολική χρονιά 2011-2012 στα πλαίσια του μαθήματος των Εικαστικών, με την συμμετοχή 18 μαθητών της ΣΤ' τάξης Δημοτικού. Η έρευνα περιγράφει λεπτομερώς αυτή την μελέτη περίπτωσης εστιάζοντας σε βασικά σημεία του εκπαιδευτικού σχεδιασμού όπως, τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, τη σύνδεση με σύγχρονες θεωρίες μάθησης και την οργάνωση της τάξης και του εκπαιδευτικού χρόνου. Παράλληλα παραθέτει συμπεράσματα και παρατηρήσεις σε σχέση με το μαθησιακό περιβάλλον που δημιουργήθηκε καθώς και πληροφορίες σχετικά με μια ποικιλία δεξιοτήτων κριτικής σκέψης που κατακτήθηκαν, ως αποτέλεσμα του παιχνιδιού με τα συγκεκριμένα παιχνίδια. Οι μαθητές προσέφεραν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες της χρήσης των παιχνιδιών Getygames και των εκπαιδευτικών παιχνιδιών γενικότερα. Η διδακτορική διατριβή εκπονήθηκε κατά την εξαετή φοίτηση μου στο θεωρητικό τμήμα της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, αλλά ένα μεγάλο μέρος γράφτηκε κατά την τετράμηνη επίσκεψή μου στο Μουσείου Γκέτι στην Καλιφόρνια, μετά από το κάλεσμα του μουσείου, και στην ερευνητική βιβλιοθήκη του UCLA(University of California, Los Angeles). Ένα πολύ ζεστό ευχαριστώ στο Μουσείο Γκέτι και στο UCLA που με δέχτηκαν ως επισκέπτη Υποψήφια Διδάκτορα και μου επέτρεψαν να συμμετέχω στις ακαδημαϊκές τους συζητήσεις. Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στην επιβλέπουσα καθηγήτριά μου, την Δρ. Αικατερίνη Σάλλα για την πολύτιμη και αμέριστη συμπαράσταση σε όλα τα στάδια 7 της ερευνητικής εργασίας. Επίσης για τον χρόνο που αφιέρωσε στην καθοδήγηση με την βοήθειά της ώστε να ολοκληρωθεί αυτή η διατριβή και να φθάσω σε αυτό το επίπεδο της πνευματικής και ακαδημαϊκής ανάπτυξης. ΙΙάνω από όλα θα ήθελα να την ευχαριστήσω για το μακρύ ταξίδι στο οποίο βρεθήκαμε, από τα πρώτα χρόνια μου ως φοιτήτρια της ΑΣΚΤ στο μάθημά της “Διδακτική της τέχνης” έως και τα τελευταία χρόνια της άψογης συνεργασίας μας. Είχα τη χαρά και την πρόκληση να ακολουθήσω ατραπούς που διαμόρφωσαν, σε προσωπικό επίπεδο, τον τρόπο προσέγγισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας και επέτρεψαν την έκφραση προσπαθειών για το κοινό όραμα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Ο αρχικός περίπλους της διδακτικής της τέχνης με ενέπνευσε και μετατράπηκε σε ένα συνεχή πλου με πολύτιμα ταξίδια στον κόσμο της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης που παρέχει τη δυνατότητα νοηματοδότησης και συνειδητοποίησης της αρχικής πλοήγησης. Θα ήθελα, επίσης, να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στους Μάνθο Σαντοριναίο και Μαρίζα Φουντοπούλου, μέλη της τριμελούς επιτροπής, για τις πολύτιμες συζητήσεις στο ξεκίνημα της ερευνητικής εργασίας και τις υποδείξεις σε ζητήματα που αποτέλεσαν σημαντικές παραμέτρους προς την τελική εκδοχή της ερευνητικής εργασίας. Ευχαριστώ τον Δρ. Μάνθο Σαντοριναίο για την ανταλλαγή των σχετικών με τις Νέες Τεχνολογίες γνώσεων του και την ενθάρρυνση και υποστήριξή του μέσα από αυτή τη διαδικασία. Επίσης, είμαι ευγνώμων στην Δρ. Μαρίζα Φουντοπούλου για τη καθοδήγηση και την ανεκτίμητη συμβολή της στην εργασία μου. Θα ήθελα να ευχαριστήσω επίσης, τους συναδέλφους και το σχολικό συμβούλιο που μου επέτρεψαν να διεξάγω αυτή τη μελέτη σε ένα από τα σχολεία τους. Ευχαριστώ επίσης τους συναδέλφους μου που βοήθησαν να δημιουργηθεί και να διευκολυνθεί αυτή η μελέτη, χωρίς την ουσιαστική συμπαράσταση των οποίων, θα ήταν αδύνατη η πειραματική εφαρμογή της έρευνας στη σχολική πρακτική, προσφέροντας πολύτιμη βοήθεια στην πραγμάτωση της πειραματικής διαδικασίας και στη συνέχιση της εμπειρικής έρευνας. Ακόμα θα ήθελα να ευχαριστήσω τα παιδιά που συμμετείχαν κατά τη διαδικασία της διδακτικής εφαρμογής, σε μια μακρά διαδικασία, με ιδιαίτερη χαρά και ενθουσιασμό, στοιχεία που αποτέλεσαν ένα ελπιδοφόρο μήνυμα για τη συνέχιση της ερευνητικής εργασίας και υποθήκη για τους τρόπους προσέγγισης της διδακτικής της τέχνης, ευχόμενη ό,τι καλύτερο στη ζωή τους. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένειά μου και ιδιαιτέρως τον αδερφό μου, που αποτελεί την πηγή έμπνευσής μου, αλλά και την φίλη και την συνοδοιπόρο Δανάη Μυλωνάκη για την υποστήριξή της κατά τη διάρκεια αυτών των μελετών. Σας ευχαριστώ που μου δείξατε τι σημαίνει η ηθική της καλής εργασίας και που ήσασταν πρόθυμοι στο να μοιραστώ τις ιδέες μου μαζί σας.Item Restricted access Ο φόβος της απώλειας του σημαντικού άλλου ως κίνητρο δημιουργίαςΜιχάλη, Διονυσία Γ. (Διδακτορική διατριβή, 2017)Στο παρόν πόνημα επιχειρήθηκε η εξέταση και η πειραματική διερεύνηση του θέματος : Ο Φόβος Απώλειας του Σημαντικού Άλλου ως κίνητρο Δημιουργίας -μια μελέτη του Φόβου Απώλειας μέσω των Εικαστικών και της Εικαστικής Ψυχοθεραπείας. Το όλο εγχείρημα είχε ως έναυσμα και εφαλτήριο παρατηρήσεις της ερευνήτριας κατά την επαγγελματική της δραστηριότητα σε ιδρυματικά και κλινικά ψυχοθεραπευτικά πλαίσια. Επί της ουσίας, βασίστηκε στο οπτικό υλικό που προέκυψε από την εφαρμογή της Εικαστικής Ψυχοθεραπείας στα προαναφερθέντα περιβάλλοντα. Στη συγκεκριμένη διατριβή παρατίθενται τόσο βιβλιογραφικά δεδομένα σε σχέση με τις έννοιες Φόβος Απώλειας, Απώλεια, Δημιουργικότητα και Εικαστική Ψυχοθεραπεία, όσο και τα πορίσματα που προέκυψαν από την ερευνητική προσέγγισή τους. Κατά τη διάρκεια της ερευνητικής διαδικασίας ακολουθήθηκε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πορεία διαμόρφωσης των πειραματικών εργαλείων. Σε μια πρώτη φάση, οργανώθηκε ένα βιωματικό σεμινάριο Εικαστικής Ψυχοθεραπείας με θέμα αυτό της παρούσας διατριβής. Στη συνεχεία, ακολούθησε η δημιουργία τριών ερωτηματολογίων, τα οποία εξετάστηκαν ως προς την εγκυρότητα και την αξιοπιστία τους. Συνοδεύτηκαν -κατά το τελικό στάδιο χορήγησης τους- απο τέσσερις κάρτες της Δοκιμασίας Θεματικής Αντίληψης Τ.Α.Τ.. Τα μεθοδολογικά εργαλεία εμπλουτίστηκαν από εικόνες, οι οποίες αφορούσαν την εικαστική αναπαράσταση των υπο μελέτη εννοιών εκ μέρους των συμμετεχόντων στην έρευνα. Το γενικό συμπέρασμα που προέκυψε από όλη αυτή τη διαδρομή επιβεβαιώνει τις αρχικές ερευνητικές υποθέσεις ως προς το νόημα του όρου Απώλεια, ποιος μπορεί να είναι αυτός ο Σημαντικός Άλλος, η απουσία/έλλειψη του οποίου ισοδυναμεί με κλονισμό της πραγματικότητας του εκάστοτε ατόμου και του Είναι, και, τελικά, ποιος ο ρόλος των Δημιουργικών ανθρώπινων ικανοτήτων/δεξιοτήτων σε όλη αυτή τη διαδικασία. Ο μέγιστος-χείριστος φόβος Απώλειας των υποκειμένων του δείγματός διαπιστώθηκε ότι είναι η απώλεια του παιδιού ενός γονιού, όπου η έννοια Απώλεια ταυτίζεται με αυτή του θανάτου ή/και του αποχωρισμού. Η εις βάθος ανάλυση της προαναφερθείσας σχέσης παρατίθεται στο θεωρητικό τμήμα της διατριβής [βλ. ενότητα: Δημιουργικότητα και Ψυχανάλυση], Η δημιουργική πλευρά της προσωπικότητας κινητοποιείται έντονα εν όψει μιας τέτοιου τύπου Απώλειας.Item Restricted access Ο μακρύς δρόμος της γυναικείας ελληνικής ποιητικής παράδοσης από τον 19ο στον 20ό αι.Ρούσσου, Βαρβάρα (Διδακτορική διατριβή, 2017)Κύριο στόχο της διατριβής αποτελεί η χαρτογράφηση και ανασυγκρότηση, σχεδόν στο σύνολο του, του πεδίου της γυναικείας ελληνικής ποίησης από το 1840 (έτος έκδοσης του πρώτου γυναικείου ποιητικού βιβλίου) έως τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. με έμφαση στην εικοσαετία 1901-1920. Παράλληλα, τέθηκαν επιμέρους σκοποί η αποτύπωση της εξελικτικής πορείας της γυναικείας ποίησης και η περιοδολόγησή της, η επισήμανση των πολλαπλών γυναικείων ταυτοτήτων που απαντούν στα ποιήματα, ο βαθμός δηλαδή στον οποίον οι ποιήτριες αναπαράγουν την κυρίαρχη εικόνα τους που την έχουν εσωτερικεύσει ή αντιστέκονται σε αυτήν παράγοντας μια άλλη εικόνα. Επίσης, προσδιορίζεται η ποιητική συνείδηση των ποιητριών, δηλαδή το πώς και σε ποιο βαθμό αυτές οι ίδιες συγκροτούν την ποιητική αυτοεικόνα τους συνδυαστικά με την έμφυλη αυτοσυνειδησία τους. Τέλος, ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στη σχέση της γυναικείας ποίησης με και η επιρροή από τα λογοτεχνικά ρεύματα. Για να επιτευχθεί ο στόχος της ανασύνθεσης του γυναικείου ποιητικού παρελθόντος αφενός διερευνήθηκε συστηματικά, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη έκταση, ο περιοδικός τύπος της περιόδου αφετέρου συγκεντρώθηκαν και μελετήθηκαν όλες οι αυτοτελείς ποιητικές συλλογές. Ως προσέγγιση τέθηκε η οπτική του φύλου. Στη μελέτη της γυναικείας ποίησης η προσέγγιση του φύλου υπό τη φεμινιστική οπτική σημαίνει μελέτη της γυναικείας εμπειρίας (σχέσεις γυναικών σχέσεις φύλων, ανισοτήτων κλπ). Διερευνήθηκε επομένως η απόδοση της γυναικείας εμπειρίας με όχημα τον ποιητικό λόγο. Επιπλέον, καθώς στόχος της διατριβής υπήρξε η χαρτογράφηση της γυναικείας ποιητικής παράδοσης, ακολουθήθηκαν στοιχεία της φεμινιστικής κριτικής εξετάζοντας τις αναπαραστάσεις των γυναικών στα κείμενά τους, τις σχέσεις των φύλων και σχέσεις εξουσίας που διαφαίνονται. Η εργασία δηλαδή εστιάστηκε στα θέματα, τους τρόπους, την εξέλιξη της γυναικείας λογοτεχνικής παράδοσης στην ιστορικότητά τους. Στο πρώτο μέρος της η διατριβή περιγράφει συνοπτικά το λογοτεχνικό πεδίο στη διάρκεια σχεδόν ενός αιώνα και αδρομερώς παραθέτει στοιχεία για την αναγκαία συνθήκη της γυναικείας ποίησης, την εκπαίδευση των γυναικών. Το δεύτερο μέρος αποτελούν τέσσερα κεφάλαια που ακολουθούν την προτεινόμενη περιοδολόγηση της γυναικείας ποίησης και καλύπτουν την περίοδο 1840-1920. Η δεκαετία του ’20 αποτέλεσε το επίμετρο καθώς σε αυτήν εκβάλλουν και παγιώνονται όλες οι δρομολογημένες από το τέλος του 19ου αι. σταδιακές μεταβολές της γυναικείας ποίησης. Από την ενδελεχή μελέτη του υλικού προέκυψε η περιοδολόγηση της γυναικείας ποίησης, επισημάνθηκαν οι πολλαπλές γυναικείες ταυτότητες που ανέκυψαν στην ποίηση των γυναικών και είτε αποτελούν αναπαραγωγή παγιωμένων από την πατριαρχία και εσωτερικευμένων γυναικείων εικόνων είτε είναι νέες εικόνες που συμβαδίζουν με την βαθμιαία κατακτώμενη γυναικεία ελευθερία και αυτοσυνείδηση φύλου. Καταγράφηκε επίσης η διαφοροποίηση στις θεματικές στην πορεία του ενός σχεδόν αιώνα (1840-1930) και η κομβική σημασία της θεματικής του έρωτα μέσω της οποίας διαφαίνεται σαφέστερα η έμφυλη αυτοσυνείδηση και η κατάκτηση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των γυναικών. Την εργασία κλείνουν παραρτήματα με τους τίτλους των περιοδικών που μελετήθηκαν και πίνακας όλων των ποιητριών που εμφανίστηκαν στην περίοδο 1840-1930.Item Restricted access Η αντίληψη των εκφραστικών ποιοτήτων στα έργα πλαστικών τεχνών από τους μαθητές του ΓυμνασίουΜερτζάνη, Ελένη, 1956- (Διδακτορική διατριβή, 2005)Κύριος σκοπός μας στην παρούσα έρευνα είναι να εξετάσουμε τη στάση των παιδιών απέναντι στις λεγάμενες εκφραστικές ποιότητες των έργων τέχνης, ειδικά τις δυνατότητες των παιδιών του Γυμνασίου να αναγνωρίζουν αυτές τις ποιότητες στα έργα τέχνης και να τις αξιοποιούν όταν τα ίδια επιχειρούν να κατασκευάσουν εικαστικά έργα και γενικότερα έργα οπτικής τέχνης.Item Restricted access Η κριτική υποδοχή της πρωτοποριακής ιδεολογίας στο χώρο της σύγχρονης θεωρίας και ιστορίας της τέχνηςΒάσσος, Δημήτριος (Διδακτορική διατριβή, 2007)Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την υποχώρηση του πολιτικού στοχασμού απο εναν πλήρη σχετικισμό και από την ιδεολογική αναδίπλωση της δυναμικής που συντηρούσε τη ριζοσπαστική σκέψη, έχουμε γίνει μάρτυρες της προϊούσης κυριαρχίας των μεταμοντέρνων επιταγών, τόσο στο χώρο της πολιτιστικής παραγωγής, όσο και στις γενικότερες ερμηνευτικές κατευθύνσεις των ανθρωπιστικών σπουδών.