Η σχέση λόγου και έργου τέχνης στην Ελλάδα από το 1970 έως σήμερα
Title in english
View or Download Files
Embargo lift
Type
Διδακτορική διατριβή
Date
2021
Examining Committee
Αυγήτα, Λουΐζα
Γυιόκα, Λία
Κονταράτος, Γιάννης, 1968-
Χαμαλίδη, Έλενα
Γυιόκα, Λία
Κονταράτος, Γιάννης, 1968-
Χαμαλίδη, Έλενα
Studio Director
Academic Institution
Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών
Department
Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης
Division
Studio
Category
Master of Arts Program
Keywords in english
Abstract
Αντικείμενο μελέτης της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελεί η σχέση μεταξύ Λόγουκαι τέχνης μέσα από το παράδειγμα τεσσάρων Ελλήνων καλλιτεχνών: του Κωνσταντίνου Ξενάκη, της Ναυσικάς Πάστρα, του Παντελή Ξαγοράρη και της Μπίας Ντάβου, εκπροσώπων των νέων καλλιτεχνικών τάσεων στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1970. Αφού προσδιοριστούν οι σημασιολογικές και φιλοσοφικές καταβολές του όρου Λόγος, εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο διαφορετικές εκφάνσεις του εντάσσονται στο έργο των υπό μελέτη καλλιτεχνών. Μέσα από μια χρονολογική παρακολούθηση της εικαστικής τους διαδρομής, η οποία ξεκινά από αφηρημένες εξπρεσιονιστικές εκφράσεις, αναλύεται η σταδιακή μετατόπισή τους προς έργα με σαφή γλωσσοκεντρικό-σημασιολογικό και μαθηματικό-τεχνολογικό προσανατολισμό, με πεδίο αναφοράς τις συνθήκες παραγωγής και πρόσληψης των εικαστικών τεχνών στην Ελλάδα τη δεδομένη χρονική περίοδο. Πιο συγκεκριμένα, διερευνάται το κατά πόσο εκπληρώθηκαν στην ιδιάζουσα ελληνική συνθήκη τα αιτήματα της εννοιολογικής τέχνης, η οποία δίνει προβάδισμα στις έννοιες της διαδικασίας, του συστήματος και της επικοινωνίας με άμεση απεύθυνση στο θεατή, που με τη σειρά της προτείνει την αλλαγή του ρόλου του τελευταίου. Η επιλογή διαφορετικών μεθοδολογικών εργαλείων ανά κεφάλαιο –εργαλείων που αντλούν τόσο από τις κειμενικές σπουδές, π.χ. κάποιους τομείς της γλωσσολογίας, όσο και από τις θετικές επιστήμες των μαθηματικών και της φυσικής– υπαγορεύεται από το πλαίσιο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καλλιτεχνικού έργου κάθε δημιουργού. Επιδιώκεται έτσι να καταστεί σαφής η παρουσία του Λόγου, είτε ως μέσου έκφρασης και ειδοποιού στοιχείου εντός του έργου τέχνης είτε ως παραγωγής κριτικών κειμένων συνοδευτικών και επεξηγηματικών της εικαστικής πράξης. Αναλυτικά μελετάται ο Λόγος ως γλώσσα, κατά προέκταση του ρεύματος της εννοιολογικής τέχνης της δεκαετίας του 1970 ή ως μύθος, ο οποίος στη μεθοδολογική του λειτουργία δημιουργεί μια σειρά συστημάτων και κωδίκων για την κατανόηση κυρίαρχων μοτίβων και την αντανάκλαση διαφορετικών κοινωνικών συμβάσεων. Ταυτόχρονα, ο Λόγος γίνεται αντιληπτός ως συλλογιστικό επιχείρημα και άμεσο επακόλουθο μιας επαγωγικής, ορθολογικής διαδικασίας με ερείσματα στη αρχαία ελληνική φιλοσοφία, ενώ παράλληλα παίρνει τη μορφή μιας μαθηματικής μεταγλώσσας και ενός μαθηματικού κώδικα. Αυτή συνδέεται με την τεχνολογία και την κυβερνητική, έναν επιστημονικό κλάδο που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των καλλιτεχνών την ίδια περίοδο. Συνοψίζοντας, η μελέτη κάνει έναν συσχετισμό του έργου των τεσσάρων καλλιτεχνών και του έργου άλλων εκπροσώπων της διεθνούς καλλιτεχνικής σκηνής, οι οποίοι εξέφρασαν κοινούς προβληματισμούς, προσπαθώντας να αμφισβητήσουν τους υπάρχοντες καλλιτεχνικούς θεσμούς. Επισημαίνονται, τέλος, οι τρόποι με τους οποίους η νέα τέχνη αναδιαπραγματεύεται την πρόσληψή της από το κοινό, αφενός ασκώντας κριτική στην καλλιτεχνική παρακαταθήκη του παρελθόντος και αφετέρου δημιουργώντας τους δικούς της μύθους.
Abstract in english
The object of this present doctoral dissertation is the relation between logos and art, as exemplified in the work of four Greek artists: Constantinos Xenakis, Nafsika Pastra, Pantelis Xagoraris, and Bia Davou, all of them representatives of a new current in 1970s Greece. Following the delineation of the semantic and philosophical origins of the term Logos, this work examines the way in which the different nuances of the word are embedded in the work of the selected case studies. Through a chronological analysis of their artistic trajectory, whose starting point are abstract expressionist gestures, the analysis focuses on their gradual shift towards artworks with an explicit language-centered, semantic, and mathematical technological orientation, as seen within the context of the production and perception of the arts in Greece in this given time period. More specifιcally, it is questioned whether the specificity of Greek culture responded to certain principles of conceptual art, which fosters the notions of process and system, and forms of communication that addresses the audience directly, thus suggesting the possibility of the viewer to take a different role. The choice of applying different methodological tools in each chapter – tools that are informed by textual studies (e.g. certain fields of linguistics), as well as the sciences of mathematics and physics – is defined by each artwork’s context and attributes. In this way, the presence of logos is further established, either as an expressive means and a set of distinctive features within the artwork itself, or as a body of critical notes that accompany and annotate the artistic practice. Logos is thoroughly scrutinized as a language, in extension of the movement of conceptual art in the 1970s, or as a myth, which in its methodological function creates a series of systems and codes for the understanding of dominant patterns and the reflection of varied social conventions. At the same time, logos is perceived as part of argumentative reasoning and a direct consequence of an inductive, rational process that resonates with ancient Greek philosophy; whereas at the same time, it takes the form of mathematical meta-language and mathematical coding. This form is related to technology and cybernetics, a scientific discipline that draws the attention of the artists of the same period. Summing up, this research draws a connection between the work of these four artists and of other representatives of the international artistic scene, who have also expressed similar concerns in an attempt to challenge dominant artistic institutions. The study concludes by identifying the ways in which this new art renegotiates the audience perception, not only by critically assessing the artistic legacy of the past, but also by creating its own myths in the present.
Description
Βιβλιογραφία: σ. 337-377
Creative Commons License
Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές