Η λειτουργία της οθόνης κατά τον Ζακ Λακάν: Ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις στην Τέχνη. - Καλλιτεχνικό έργο : Ταινία Μικρού μήκους "Le Manque".
Title in english
The Function of the Screen According to Jacques Lacan: Psychoanalytic Approaches to Art. - Thesis Artwork: Short film "Le Manque".
Embargo lift
2027-07-16T10:17:39Z
Type
Μεταπτυχιακή εργασία
Master Thesis
Master Thesis
Date
2025-07-09
Author
Advisor
Examining Committee
Μπέτσου, Βίκη
Δασκαλάκης, Αλέξανδρος
Δασκαλάκης, Αλέξανδρος
Studio Director
Academic Institution
Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών
Athens School of Fine Arts
Athens School of Fine Arts
Department
Τμήμα Εικαστικών Τεχνών
Department of Visual Arts
Department of Visual Arts
Division
Studio
Category
Master of Arts Program
ΠΜΣ "Ψηφιακές Μορφές Τέχνης" (ΨΜΤ)
MA Program in Digital Arts
MA Program in Digital Arts
Keywords in english
Jacques Lacan, Gaze, Screen, Objet petit a, Psychoanalysis and art
Abstract
Η παρούσα θεωρητική εργασία επιχειρεί μια ψυχαναλυτική διερεύνηση της έννοιας της «οθόνης» (*écran*), εστιάζοντας στη λειτουργία της στο πεδίο του βλέμματος, της επιθυμίας και της καλλιτεχνικής αναπαράστασης, με σημείο αναφοράς τη λακανική θεωρία. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο 11ο Σεμινάριο του Ζακ Λακάν, όπου η οθόνη δεν εκλαμβάνεται ως απλό τεχνικό ή υλικό μέσο, αλλά ως ψυχική επιφάνεια και φαντασιακός μηχανισμός που μεσολαβεί ανάμεσα στο βλέμμα του Άλλου και το υποκείμενο. Η εργασία ξεκινά με την εννοιολογική διάκριση ανάμεσα στην υλική και ψυχική διάσταση της οθόνης, αναδεικνύοντας τις ρίζες της στην έννοια της μνημονικής οθόνης του Φρόυντ. Αναλύεται η λειτουργία της ως φίλτρο, ως πέπλο που προστατεύει το υποκείμενο, αλλά και ως επιφάνεια εγγραφής της επιθυμίας. Το βλέμμα, στη λακανική θεωρία, δεν ταυτίζεται με την όραση· ανήκει στον Άλλο και ασκείται πάνω στο υποκείμενο, καθιστώντας το ίδιο αντικείμενο της εικόνας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η οθόνη λειτουργεί ως ενεργός μηχανισμός αναχαίτισης του βλέμματος και συγκρότησης του υποκειμένου, όπως διαφαίνεται και στο σχετικό λακανικό διάγραμμα της οπτικής τομής. Η έννοια της έλλειψης τίθεται στο κέντρο της προβληματικής, μέσα από τη θεωρία του *objet petit a* ως αιτίας της επιθυμίας. Η οθόνη, μακριά από το να απεικονίζει πλήρως το αντικείμενο της επιθυμίας, το σκιάζει, το υπονοεί, λειτουργώντας ως μερική αποκάλυψη της έλλειψης που συγκροτεί το ασυνείδητο. Η εργασία εξετάζει επίσης την αισθητική διάσταση της θεωρίας αυτής, με αναφορές στη ζωγραφική (μύθος του Παρράσιου) και τη σύγχρονη τέχνη, αναδεικνύοντας την οθόνη ως τόπο όπου το ασυνείδητο και η εικόνα τέμνονται. Συμπερασματικά, η λακανική «οθόνη» δεν είναι απλώς τεχνολογικό μέσο, αλλά μια ενδιάμεση ψυχική δομή. Ως τέτοια, συγκροτεί τη συνάντηση μεταξύ υποκειμένου και επιθυμίας, και καθιστά τον καλλιτεχνικό χώρο πεδίο διασταύρωσης μεταξύ φαντασιακού, συμβολικού και πραγματικού.
Abstract in english
This theoretical study undertakes a psychoanalytic exploration of the concept of the “screen” (écran), focusing on its function within the fields of the gaze, desire, and artistic representation, with reference to Lacanian theory. Particular emphasis is placed on Jacques Lacan’s 11th Seminar, where the screen is understood not merely as a technical or material medium but as a psychic surface and imaginary mechanism mediating between the gaze of the Other and the subject. The paper begins by distinguishing between the material and psychic dimensions of the screen, tracing its roots to Freud’s notion of the mnemonic screen. It analyzes the screen’s function as a filter and veil that protects the subject, while also serving as a surface upon which desire inscribes itself. In Lacanian theory, the gaze is not synonymous with vision; it belongs to the Other and is exerted upon the subject, rendering the subject an object within the image. Within this framework, the screen operates as an active mechanism of interception of the gaze and constitution of the subject, as illustrated in Lacan’s diagram of the optical cut.
Central to this inquiry is the notion of lack, articulated through the theory of the “objet petit a”, as the cause of desire. Far from fully representing the object of desire, the screen shadows and implies it, functioning as a partial revelation of the lack that structures the unconscious. The study also considers the aesthetic dimension of this theory, with references to painting (notably the myth of Parrhasius) and contemporary art, highlighting the screen as the site where the unconscious and image intersect. In conclusion, the Lacanian “screen” is not merely a technological device but an intermediate psychic structure. As such, it constitutes the encounter between subject and desire, rendering the artistic space a field of intersection among the imaginary, symbolic, and real.
Description
Video Trailer της ταινίας Le Manque, Αφίσα της ταινίας Le Manque, Artist's Statement της ταινίας Le Manque.
Creative Commons License
Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International