Το «Αλτάρι του Εξαγνισμού» του Benozzo Gozzoli: Συμβόλαιο, πατρωνία, ρόλοι και λειτουργία των έργων αγίας τράπεζας στη Φλωρεντία του 15ου αιώνα
Title in english
Benozzo Gozzoli’s “Purification Altarpiece”: Contract, patronage, roles and function of altarpieces in 15th century Florence
Embargo lift
2025-10-29T08:55:33Z
Type
Πτυχιακή εργασία
Bachelor (ΒΑ) Thesis
Bachelor (ΒΑ) Thesis
Date
2024-10-04
Author
Advisor
Examining Committee
Λινάρδου, Καλλιρρόη
Χατζή, Μαρία
Χατζή, Μαρία
Studio Director
Academic Institution
Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών
Athens School of Fine Arts
Athens School of Fine Arts
Department
Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης
Department of Art Theory and History
Department of Art Theory and History
Division
Studio
Category
Master of Arts Program
Keywords in english
Benozzo Gozzoli, Commissioning contract, Youth confraternity, 15th century Florence, Altarpiece, Patronage, Medici
Abstract
Η εργασία ερευνά ως μελέτη περίπτωσης το έργο αγίας τράπεζας (αλτάρι) “Ένθρονη Παναγία με μικρό Χριστό ανάμεσα σε Αγγέλους και Αγίους” (1461-62), γνωστό ως το «Αλτάρι του Εξαγνισμού», που δημιούργησε ο ζωγράφος Benozzo Gozzoli για τον κεντρικό χώρο συνάθροισης της Φλωρεντινής Αδελφότητας Nέων του Εξαγνισμού της Παναγίας και του Αγίου Ζηνοβίου στο Δομινικανικό Μοναστήρι του Αγίου Μάρκου της Φλωρεντίας. Μέσα από την ιστορία του έργου αυτού καθώς και άλλων τεσσάρων αλταρίων με τα οποία αυτό συνδέεται, -μέσω του ευρύτερου κοινού χώρου της Μονής του Αγ. Μάρκου, στον οποίο ήταν τοποθετημένα και λόγω της εμπλοκής, με διάφορους τρόπους, της ισχυρής οικογένειας των Μεδίκων-, αντλούνται πληροφορίες για τα έργα αυτά, και ιδίως για όσα προορίζονταν για την κεντρική αγία τράπεζα (“altare maggiore”), κατά τον 15ο αιώνα στη Φλωρεντία. Η οπτική της εργασίας είναι προσανατολισμένη, όχι στη στιλιστική ή την εικονολογική εξέλιξη αυτών των έργων, αλλά στο ρόλο και τη λειτουργία τους και στον τρόπο με τον οποίο συντελούσαν στη διαμόρφωση της οπτικής ταυτότητας μιας θρησκευτικής συλλογικότητας (όπως μοναστικού τάγματος, αδελφότητας κ.λπ.), στην κατασκευή της εικόνας των πατρώνων τους και, γενικότερα, στη δημιουργία πλέγματος κοινωνικών σχέσεων. Aρχικά, αναλύεται το συμβόλαιο παραγγελίας του έργου που περιέχει και τον όρο “modo et forma”, θέτοντας έτσι, όσον αφορά το θέμα του, ένα άλλο έργο (το «Αλτάρι του Αγ. Μάρκου» του Fra Angelico) ως πρότυπο. Εν συνεχεία, δίνονται πληροφορίες για τον θεσμό της αδελφότητας νέων και ειδικότερα για τον παραγγελιοδότη του έργου και για τον ρόλο του οίκου των Μεδίκων. Ξεδιπλώνεται η ιστορία των πέντε αλταρίων, με κατάδειξη του τρόπου με τον οποίο εικονογραφούν τη συλλογική ταυτότητα αλλά και διαμορφώνουν το συλλογικό πνεύμα ενός θρησκευτικού θεσμού. Ερευνάται ο ρόλος του αλταρίου ως οπτικού πλαισίου για την τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας και ως οπτικής σήμανσης για το άγιο πρόσωπο (titulus) στο οποίο ήταν αφιερωμένη η αγία τράπεζα. Εξετάζεται το θέμα της πατρωνίας (ιδιωτικής-θεσμικής) και οι ιδιαιτερότητες της πατρωνίας των αλταρίων. Τέλος, θίγεται το θέμα του κατακερματισμού των αλταρίων κατά τους επόμενους αιώνες.
Abstract in english
This thesis examines as a case study the altarpiece "The Virgin and Child Enthroned among Angels and Saints” (1461-62), known as the "Purification Altarpiece", created by the painter Benozzo Gozzoli for the meeting place of the Florentine Youth Confraternity of the Purification of the Virgin Mary and St Zenobius in the Dominican convent of San Marco in Florence. Through the history of this work and of the four other altarpieces with which it is associated - through the wider common area of the convent of San Marco in which they were located and through the involvement, in various ways, of the powerful Medici family -, information is obtained about these works, and in particular about those intended for the high altar (“altare maggiore”) during the 15th century in Florence. The thesis’ perspective is oriented, not on the stylistic or iconological development of these works, but on their role and function and the way in which they contributed to the formation of the visual identity of a religious collective (such as a monastic order, confraternity, etc.), to the image building of their patrons and, in general, to the creation of a network of social relations. First, the work’s commissioning contract is analyzed, which contains the term "modo et forma", thus setting, as far as its subject is concerned, another work (the “San Marco Altarpiece” by Fra Angelico) as a model. The thesis then provides information on the institution of the youth confraternity and in particular on the commissioner of the work and the role of the House of Medici. The story of the five altars unfolds, demonstrating how they illustrate collective identity and shape the collective spirit of a religious institution. The role of the altar as a visual framework for the celebration of the Sacrament of the Eucharist and as a visual marker for the holy person (“titulus”) to whom the altar was dedicated is explored. The theme of patronage (private-institutional) and the particularities of the altarpiece patronage are examined. Finally, the issue of the fragmentation of the altarpieces during the following centuries is addressed.
Description
Creative Commons License
Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International