Ιωαννίδης, Κωνσταντίνος Ε.Ζησιμοπούλου, Σοφία2024-01-192023https://artia.asfa.gr/handle/artia/435Η διδακτορική μου διατριβή εξετάζει τις βιογραφικές απεικονίσεις των Γιώργου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη και Γιάννη Ρίτσου σε κινηματογραφικά και τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ ελληνικής παραγωγής, κατά τα έτη 1979-2013, στην Ελλάδα. Αντλώντας εργαλεία από τις σπουδές πολιτισμικής μνήμης (cultural memory studies), η διατριβή αναλύει τους τρόπους με τους οποίους οι Σεφέρης, Ελύτης και Ρίτσος κατασκευάζονται ως σύμβολα πολιτισμικής μνήμης μέσα από τα εν λόγω ντοκιμαντέρ. Στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζονται θεωρητικά ζητήματα που αφορούν τη θεματική και αφηγηματική ταυτότητα των υπό εξέταση ταινιών. Ταυτόχρονα, διερευνώνται οι σχέσεις του βιογραφικού ντοκιμαντέρ με άλλα είδη όπως οι βιογραφικές ταινίες μυθοπλασίας (biopic) και το ιστορικό ντοκιμαντέρ. Το δεύτερο κεφάλαιο διερευνά την αναπαράσταση της ιδιωτικής ζωής των ποιητών και τη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής τους προσωπικότητας. Σε πολλές περιπτώσεις, οι ταινίες ντοκιμαντέρ αναπαράγουν μια ρομαντική εκδοχή του συγγραφέα, ενώ χρησιμοποιούν συγκεκριμένους βιογραφικούς «τόπους» για να ερμηνεύσουν την κάθε βιογραφία. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, αρκετά προσωπικά προβλήματα των συγγραφέων πραματοποιούνται και χρησιμοποιούνται ως επεξηγητικά σχήματα της ζωής τoυς. Ταυτόχρονα, οι συντελεστές των ντοκιμαντέρ τείνουν να συνδέουν τις βιογραφίες του Σεφέρη, του Ελύτη και του Ρίτσου με συλλογικά ιστορικά και πολιτισμικά ζητήματα. Αυτοί οι δεσμοί προϋπάρχουν στις ζωές και τα έργα των ποιητών και επενδύονται ξανά και ξανά με νόημα στις κινηματογραφικές και τηλεοπτικές αφηγήσεις. Το τρίτο κεφάλαιο εστιάζει στην αναπαράσταση του Σεφέρη, του Ελύτη και του Ρίτσου ως πολιτικών προσώπων. Οι ταινίες ντοκιμαντέρ διαπραγματεύονται διαφορετικές πτυχές της πολιτικής δράσης των τριών ποιητών προκειμένου να ερμηνεύσουν το πολιτικό τους προφίλ και τον δημόσιο βίο τους. Την ίδια στιγμή, οι συντελεστές των ντοκιμαντέρ συσχετίζουν το έργο των ποιητών με συγκεκριμένα ιστορικά και πολιτισμικά γεγονότα μέσω του μηχανισμού του μοντάζ. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα ποιήματα του Σεφέρη, του Ρίτσου και του Ελύτη λειτουργούν ως μετωνυμικά σύμβολα για διάφορες ιστορικές περιόδους. Το τέταρτο κεφάλαιο αναλύει τους τρόπους με τους οποίους οι ταινίες ντοκιμαντέρ απεικονίζουν το ιστορικό παρελθόν. Η αναπαράσταση διαφορετικών ιστορικών γεγονότων όπως η Αντίσταση και ο Εμφύλιος, η Εξέγερση του Πολυτεχνείου και η διαμόρφωση των τραυματικών μνημοτοπίων της Μικράς Ασίας, της Κύπρου και της Μακρονήσου εδραιώνουν συγκεκριμένες αφηγήσεις για το συλλογικό παρελθόν. Ταυτόχρονα, πολλές από τις ταινίες ντοκιμαντέρ επιχειρούν να αφηγηθούν την ελληνική ιστορία μέσα από μια διαχρονική οπτική. Τέλος, το τελευταίο θέμα της έρευνας αφορά την λειτουργία των ταινιών ντοκιμαντέρ ως επιμνημόσυνων αφιερωμάτων πλάι σε άλλες επιμνημόσυνες πρακτικές (φεστιβάλ, εκδόσεις κ.λπ.). Όπως αναλύεται διεξοδικά στο εν λόγω κεφάλαιο, τα βιογραφικά ντοκιμαντέρ αλληλεπιδρούν διαρκώς με προγενέστερες μνημονικές εργασίες, αναπαράγοντας ή αμφισβητώντας προγενέστερα θεματικά μοτίβα. Ως εκ τούτου, η μνήμη των τριών ποιητών αποκαλύπτεται ως ένα έργο εν εξελίξει εντός ενός ευρύτερου δικτύου διακειμενικών και διαμεσικών αναφορών. Για τον λόγο αυτό, τα βιογραφικά ντοκιμαντέρ αναδεικνύονται σε προνομιακά πεδία μελέτης της δυναμικής της πολιτισμικής μνήμης, η οποία υπόκειται σε ποικίλες πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές στο πέρασμα του χρόνου.379elΑναφορά Δημιουργού 4.0ΝτοκιμαντέρΒιογραφίαΠολιτισμική μνήμηΔιδακτορική διατριβήDocumentary filmsCultural memoriesBiography